8

берген. “ андай шы"арманы аудар"ан ж н” деген м*селеге ерекше то тал)ан.

Ендеше, аудармашыны% тол)ам-танымында)ы тере%дікті, онда)ы эстетикалы билікті, к ркем шы)арманы саралай отырып, дарасы мен ндысын та%дау абілетін баса айт анымыз абзал болар. Себебі, З. абдолов аударатын шы)арманы% рухани *серіне, астарында)ы ой тере%дігіне, жо)ары идеялы к ркемдігіне м ият зер сал)ан аудармашы.

Екіншіден, сол д*уір *дебиетіндегі шы)арманы% к терген идеясына, образды% (“К(н” - символды образ) актуалды)ынаарап, аза *дебиетіне жа%а ба)ытта)ы нер (лгісін ендірген. Ж*не оны з шы)армашылы)ымен “ мір ш ыны”, “Жалын” т.б. жал)астыр)ан.

“К(н перзенттері” пьесасыны% аза ша н с асыны% аударылу *діс-т*сілдерін, сапасын с з етпестен б рын, к ркем шы)арманы% жазылу тарихына, та ырыпты астарына (%ілгеніміз ж н болар.

Авторды% зі “с*тсіз шы ан” деп ой т(йген б л пьеса сол кезе%де жо)ары ба)алан)ан.

...Асылы, талантты туынды, оны% рухани *лемі – идеялы - та ырыпты негізі тере% тамыр тарт ан ) мырлы да нды д(ние...(З. абдолов).

“К(н перзенттері” пьесасыны% т(пн с асы ал)аш рет “Сборник товарищества “Знание” за 1905 год” деген жина та (7-кітап, СПБ.1905); ал жеке басылым болып Штутгартте жары к рген.

Пьеса 1905 жылды% а%тар-а пан айларында Петропавлск бекінісіні% Трубецк бастионында №39 камерада жазыл)ан.

М.Горький 1905 жылы 12 а%тарда “9 а%тар туралы іс” бойынша т т ындал)ан болатын.

М.Горькийді% архивінде са тал)ан пьеса олжазбасыны% бірінші бетінде: “1905 жылды% 16 а%тар – 20 а пан аралы)ында Петропавлск бекінісінде жазыл)ан. Бірінші д*птер А.Пешков”, - деген жазу бар.

амауда бола т ра, жазушы шы)армашылы пен ш )ылдану)а Петропавлск бекінісіні% комендантынан р сат с райды. 5 а пан к(ні полиция департаменті “комедия жазу)а р сат” береді. Пьесаны бітірген со%, ол К.П.Пятницкийге беріп жіберіп, кейін 14 а панда олжазбасын айта зі алады. Наурыз айында

44

« »

r. Шекспир – )асырдан )асыр)а тіп, з о ырмандарын тауып, жауfар шы)армаларымен *лем о ырмандарын та%дандырып, тамсандыр)ан классик-

терді% бірі.

Cлы а)ылшын драматургі адамзат дамуыны% асулы кезе%дерінен ж*не барлы халы ты% м*дени мірінен елеулі орын алды. У.Шекспир шы)армашылы)ын *лемдік ау ымда т*ржімелеуге аза аудармалары да з (лесін осты.

У. Шекспир шы)армалары аза тіліне ал)аш ы аударыл)ан еуропалы жазушыларды% бірі саналады. Шекспирді% алдыр)ан м расымен танысу, оны пайымдау ісі аза *дебиетіні% алыптасу д*уірімен с*йкес келеді. аза т*ржімешілері лы драматургті% шы)армашылы)ына 1920 жылдардан бастап назар сала бастады.

1930 жылдарды% со%ында *лемдік классиканы% керемет білгірі, аза *дебиетіні% алыбы М.О. уезов Шекспир туындыларын аудару)а адам жасады. Ол Шекспир трагедияларынанза (зінділерді жат а о ы)ан. Шекспир кейіпкерлері, оларды% сахнада жатталып алатын бейнелері М. уезовті *р уа ыттаызы тыр)ан. Шекспир кейіпкерлеріні% бойын шарпы)ан ерекшеуат, арамаарсы к(штерді а ты)ыстыру шеберлігі, *рекетті шиеленіскен т(рде рбітіп отыратын тамаша диалогтар аза драматургін ерекше ызы тыр)ан болатын. Себебі олар М. уезов талантыны% рухына, мірді драмалы айшылы тар (стінде к ре білуі абілетіне с*йкес келді.

Шекспир пьесалары М. уезовті% шы)армашылы т л)асына

зор *серін тигізе отырып, ол (шін шеберлік мектебіне айналды. Б )ан жазушыны%: “Аударма, бір жа"ынан, шеберлікті де мектебі. Аудару стінде жазушы авторды шы"армашылы сырына анады, оны к ргенін к ріп, білгенін біледі, сол ар ылызіні ойрісін л"айтумен атар авторша машы танып йренеді. Б л жа"дай шын талант иесіні бойынан шы"армашылыайнарды жа а к здерін ашу"а себепші болады”, - деп айт ан с зін

21

келтірсек ай ындала т(седі. К ркем с з шебері т(пн с а)а жа ын аударма жасап ана ой)ан жо , сонымен бірге з шы)армашылы)ыны% та ырыпты аясын, бейнелеу ралдарын, образды ж(йесін байытты.

М. уезов туындыларынан а)ылшынны% лы драматургіні% ы палы бай алады. Шекспир шы)армашылы)ына т*н характер сомдау шеберлігі, жан оз)алысы М. уезов шы)армаларында жар ын к рініс тап ан. М. уезовті% “Е%лік-Кебегі”- Шекспирді% “Ромео мен Джульеттасы” сия ты екі жас Е%лік пен Кебекті% арасында)ы шынайы, айнымас махаббат туралы трагедия. Махаббат жайлы осындай сюжетті а%ызды% к птеген халы тар *дебиетінде бар екені белгілі. Сонды тан Шекспир мен уезов шы)армашылы)ы арасында)ы састы тарды негізге ала отырып, “Е%лік-Кебек” пьесасын еліктеп жазыл)ан д(ние деуге болмайды. М. уезов Шекспирден (йрене отырып, Ромео мен Джульеттаны% махаббатын сондай отты жігермен беруге тырысады. Пьесаны% поэтикалы бедері, *сіресе, ал)аш ы екі актісіні% эмоционалды бояуы “Ромео мен Джульеттадан” кем т(спейді.

Шекспир шы)армаларында)ы эмоционалды ахуалмен М. уезов ратын тартысты% (ндес екендігі бірден білінеді. М. уезовті% “ араг з” трагедиясыны% кейіпкері мінезлы жа)ынан Шекспирді% Офелиясына сайды. араг з есінен ауысып кетеді, ал м нда Шекспир Офелиясына еліктеу емес,мірлік трагедия, та)дырды% т*лкегіне арсы к(ресуші, н*зік жанны% трагедиясы жатыр.

аза *дебиетіні% классигі М.О. уезов Шекспир шы)армаларын аза тіліні% б(кіл байлы)ын пайдалана отырып, о ырман т(сінігіне сай етіп аудар)ан. Ол а)ылшын драматургіні% к ркемдік *діс-т*сілін, рухын, айта рлеу д*уіріні% айшылы тарын беру ерекшелігін жете т(сінген. М. уезовті% соншалы ты зор шеберлігіне суреткер, драматург ж*не аудармашылы таланты, Шекспир шы)армаларыны% рухына тере% бойлауы )ана емес, сонымен бірге тарихи-филологиялы аяда)ы дайынды)ы, энциклопедиялы ж*не лингвистикалы т р)ыдан білімділігі, Шекспирді т*ржімелеген орыс аудармашыларын тияна ты зерттеуі, ол пьесаларды% идеялы -образды рылымын тере% тануы, )ынуы т*різді факторлар себеп болды. М. уезов м*тінні% ішкі сырын )ыну ма сатында оны бірнеше айталап о ы)ан.

22

Аудармашы М.Горький шы)армашылы)ыны% екі ерекшелігіні% астын сызып к рсеткен .

Біріншіден, М.Горький шы)армасы публицистика)а толы. Оны% *р с йлемі асау те%ізді% а жал тол ынындай буыр ана тулап, арнасынан аса шал ып жатса, *р с зі ойнап, жанып, жалын атып, ш ын шашып т рады. С з, с йлем тіркестеріза - за ; біра б л за ты ш бала%ды емес, авторды% тол)амыны% молды)ы, тынысыны% ке%дігі, ойыны% тере%дігі болып табылады. Д*л осы жай оны% стиль ерекшелігін белгілейді.

Екіншіден, М.Горький шы)армаларында ой, иял, арман, сыр мен сезім мол, шан-те%із. Демек, шы)армасы парасат а (интеллект) толы. Д*л осы жай оны% нер диапазонында)ы ерекшелікті белгілейді .

Міне осы екі ерекшелікті% байыбына барып, з м(мкіндігінлшеп, ойланып-тол)ан)ан адам М.Горькийді аударсын дейді.

Бір )ажап н*рсе - “К(н перзенттерін” аударуда осы жайды З. абдолов атты ескерген.

“К(н перзенттері” - М.Горькийді% *йгілі драмалы шы)армаларыны% бірі.

Аудармашы зіні% )ылыми е%бегінде “Драма “(грекше dramaимыл, *рекет) – *дебиетті% (шінші тегі, шынды ты айры ша т*сілдермен синтез алпына келтіріп, шиеленіскен тартыстар (стінде жина тап, о и)а)а атысатын адамдарды% с зі мен ісі ар ылы к рерменні% к з алдында олмаол к рсететін к(рделі жанр “*дебиетті% е% иын т(рі” [М.Горький].

Демек, драмада)ы е% басты, е% шешуші, е% негізгі н*рсе – тіл. Пьесаны% к(ші де, *лсіздігі де тілде. Міне, З. абдолов осындай жауапкершілігі мол, таза талант тілейтін б л аударма ісін абыроймен ат арып шы ты деп айта аламыз.

рине, б л орытынды)а т(пн с а мен аударма м*тінін о ып шы)ып, м ият салыстыр)ан талдаулар н*тижесінде

келдік.

Е% бірінші, З. абдолов “Неліктен б л та ырыпты та дады? “К н перзенттерін” аудару м нісі неде?” деген

с ра тар т %ірегінде ой оз)айы .

Жо)арыда к рсетілгендей, аудармашы к ркем аударма туралы шы)армашылы тол)анысында аударманы% та ырыпты жа)ынан та%далуына, аза тіліне аудару ажеттілігіне м*н

43

.3 «2 »ША

` удармаетеді. )ылымны% барлы саласында ызмет Ал, к ркем *дебиет саласына келетін болса , б л жа)ынан табысымыз зор. Орыс классиктері, жалпы

ТМД жазушылары мен б(кіл *лем *дебиеті классиктеріні% шы)армалары аза тіліне к п уа ыттан бері (збей аударылып келеді.

Міне осындай екі халы ты% орта *деби м расына айнал- )ан туындыны% бірі – орыс хал ыны% “ а"аз бетіне с збен сурет салатын на"ыз художнигі” [З. абдолов], жазушысы

М.Горькийді% “Дети солнца” атты пьесасы. Пьесаны аза тіліне аламгер З. абдолов “К(н перзенттері” деген атпен аударды. аза ша н с асы “ аза *дебиеті” газетінде [1968 жыл. 8 наурыз] “Чепурной ж*не бас алар: “К(ннен ту)андар” пьесасыны% бір к рінісі” деген атпен ал)аш рет жары к рген. М нда пьесаны% сахнада)ы тамаша ойылымы жайлы да с з етіледі.

Жеке кітап болып М.Горькийді% пьесалары жина)ында 1982 жылы “ нер” баспасынан (ауд. З. абдолов, e.Оспанов) жары а шы ты.

Аудармашы З. абдолов драмалы шы)армаларды аудару)а (лкен м*н берген б л т жырым)а аудармашыны% мына с здері

д*лел болады:

.... Асылы, скен, ркен жай"ан драматургияда аудармапьесаларды орны ерекше: сахна нерін лтты ша"ын ше берден интернационалды ке ріске алып шы"ады, мазм нын тере детеді, пішінін жетілдіреді, актерлерді шеберлігін шы дайды. Шын м ніндегі шынайы сахна неріайра ын балдыр басып т рып ал"ан тымы ара су емес, т бінен шымырлап ніп отыратын айнарымен оса жанжа тан ж л ына тулап кеп йып жататын тарам-тарам б ла бастаулары бар тірі тол ын-айдынды а"ыс екенін де аударма-пьесалар д лелдеген стіне д лелдей т седі...

42

Шекспир шы)армалары М. уезовті% шы)армашылы)ына

*сер ете отырып, ол (шін (лкен шеберлік мектебіне айналды. “С з шебері М.#уезов, - дейді М. аратаев, - орыс ж не лем классиктерін аза тіліне аудара отырып, аза станда"ы аударма ж мысын ілгерілетіп, тере к ркемдік сезімталды пен т пн с а"а жа ын аудармалар жасап ана ой"ан жо , сонымен бірге зіні та ырыпты аясын, образды ж йесін ке ейтті”.

М. уезов шы)армаларынан а)ылшынны% лы драматургіні% *серін аны бай ау)а болады. “Шекспирге т*н мы ты кейіпкерлер жасау, былмалылы М. уезов шы)армаларында к рініс тап ан. Б л ретте драматургті% “Е%лік-Кебек” пьесасыны% рылымы жайлы академик Р.Н р)алиев : “Пьесаны% сюжеті а)идалы (лгіге жа ын, алайда уезовті% а%ызды пайдалануда)ы кейбір к ркемдік принциптері Шекспир лабораториясыны% т*сілдерін еске т(сіреді”,-дейді.

М. уезовті% “Е%лік-Кебегі” – У.Шекспирді% “Ромео мен Джульеттасы” сия ты екі жас ж(рек – Е%лік пен Кебекті% арасында)ы (лкен, к зсіз махаббат туралы трагедия. Алайда, к птеген халы тарды% а%ыздарынан махаббат туралы поэмалар сюжетіні% орта ты)ына арамай, Шекспир мен уезов шы)армаларында састы к п бол)анымен, “Е%лік-Кебек” пьесасын еліктеп жазыл)ан деуге болмайды»,-деп ерекшелігін б ліп к рсетеді .Т*жібаев. «Шекспирден (йрене отырып, М. уезов Ромео мен Джульеттаны% махаббаты алай берілген болса, Е%лік пен Кебекті% де махаббатын сондай к(шпен беруге тырысады», - дей келе, .Т*жібаев. К п ретте б )ан олы жетті де: пьесаны% поэтикалы к(ші, *сіресе, ал)аш ы екі пердені% эмоционалды бедері “Ромео мен Джульеттадан” кем т(спейді”,– деген берік орытынды жасайды.

Расында да, М. уезов талантыны% алыптасуы мен суіне Шекспир шы)армашылы)ы (лкен ы палын тигізді. М. уезов лы а)ылшын драматургіні% пьесаларын аза о ырмандарына таныстырып, сахналат ысы келді.

М. уезов аудармаларыны% с*тті шы)уына м*тінді филологиялы т р)ыдан м ият зерттеуі, лингвистика, стилистика ж*не *дебиет саласында)ы мол білімі себепші болды. Ол аударма м*селесіне к п м*н берді. Аудармада алдымен м*тінге тере% еніп,

оны% ма)ынасын т(сініп алу)а тырыс ан. М ны М. уезовті%:

“Фабулалы дамуын "ана емес, о"ан оса авторды зіне т н

23

стилистикалы ерекшеліктерін тану шін, шы"арманы тере т сініп, сезіну керек”, - деп айт ан пікірі д*лелдей т(седі.

М. уезов (лкен ма%ыз)а ие эквилинеарлы ты% орынсызолданыла беруі аудармада (лкен кедергіге айналатынын жа сы т(сінген. Б л туралы М. уезовті% П.Антокольский ж*не

М.Рыльскиймен бірігіп жаз)ан ма аласында былай делінген:

“Эквилинеарлы туралы да, я"ни а"ылшын а ындарынан, сіресе, Шекспирден аудар"анда"ы жолдар саныны бірдей болуы туралы да соны айту"а болады. С збе-с з д л беру ма сатында а"ылшын с здеріні ыс алы"ын ж не синтаксистік жина ылы"ын ескермей, кейбір аудармашылар Шекспирді образды ж йесін, ма"ынасын кедейлетіп алды”, - деп жаз)ан.

У.Шекспир 1622 жылы жаз)ан «Отелло» трагедиясыны% сюжеттік желісіне итальянды Джиральди Чинтионы% «Венецианды мавр» новелласын пайдалан)ан.

М нда ма%айында)ы офицерлерді% сек, жаласына еріп, жазы сыз *йелін лтірген ыз)анша маврды% хикаясы айтыл)ан. Шекспир б л сюжетке згеше ты% мазм н беріп,айталанбас бейнелер галереясын д(ниеге *келді. Ол Отеллоны (лкен ж(ректі%, таби)и а ылды% адамы, Белинскийді% с зімен айт анда, уаныш пен ай)ы- асіреті шексіз атар тарт ан те%десі жо діретті жанны% тере% де шексіз бейнесін жасады. Енді *лем *дебиеті жауfарларын аза ша к ркем к шірген

уезов аудармасын талдап к рейік.

І акт, 1-сахна. Ягоны% Роддиго)а айт ан с здері: (а)ыл-

шынша)

Яго:

He, in good time, must his lieutenant be,

And I – God bless the mark - his Mooship s ancient Б л жолдарды% орысша жолма-жол аудармасы: «Он в добрый, час, его лейтенант, А я – прости господи! – знаменосец его маврства»

М. уезов т(пн с а ретінде Анна Радлованы% аударма н с асын пайдалан)ан. Атал)ан жолдар А.Радлованы аудар-

масында:

«Он лейтенантом будет в добрый час!

А я, мой бог, лишь прапорщиком мавра»

М. уезов:

«Са)аты со)ып, ол лейтенант бол)анда, Е, т*%ірі, мен маврды% прапорщигі )ана болма пын».

24

З. абдолов аударманы% мазм нын жа)ынан )ана д*л емес, пішін жа)ынан да *сем, “тілге жаты , ж рекке жылы тигендей к ркем, серлі шира шы"уына да м н беруді сынады”.

Нашар аударма жасау ар ылы, *деби аударманы% нын т(сірмеу, о ырманны% эстетикалы тал)амына за ым келтірмеуажеттілігін баса айтады .

Аудармашы)а т*н асиеттер – е%бек орлы , ыптылы , ізденгіштік екеніне то талып теді.

Аударылатын шы)арманы% идеялы -к ркемдік нына м*н береді .

“Биік нер” жайлы е%бегі – аудармамен айналысу)а талаптан)ан аламгерлерге жолбасшы, (йрену мектебі .

И*, аудармашымен ж(здескендегі “аударма жайында к п н*рсе айту)а болады” деген с зіне ара)анда *лі де аударма теориясына осар е%бегі зор екенін бай адым.

Аудармашыны% жо)арыда атал)ан ай тол)анысы да )ылыми т р)ыдан ара)анда ой саларлы , жа%аша к з арастаралыптастыратыны даусыз.

Сонымен Зейнолла абдолов – *рі жазушы, *рі )алым, *рі

аудармашы. А ын, филология )ылымдарыны% докторы, профессор адыр Ж(сіпті%: “З. абдоловты шеберлік та"ылымы шексіз. \зінше бір лем ке істігі сия ты бірер талпыныспен оны шет-шегін жете шамалау м мкін емес. \нер ізденісіні дайын алыбы жо , нер ырызды"ын сана а сі іру шін де оны тек ре жеткен ріптерін са"алайсы ”, - деген пікірі Зейнолла

абдоловты% шы)армашылы)ына берілген ойын мен де айт ым келеді.

Пысы тау с ра тары

1.З. аболовты аудармашылы шеберлігі

2.З. абдоловты аудармашылы ызметін зерттеген "алымдар

3.З. абдоловты аударма"а байланысты жазыл"ан е бегі

4.З. аболовты айтуынша, аудармашы"а т н асиеттер

5.З. абдолов ж не Ш.Айтматов

41

тіліне аудар)ан – авторды% зі 1984 жылы шы)армалар жина)ыны% 3 томында жариялан)ан.

З. абдоловты біз тек аудармашы ретінде )ана емес, сонымен атар, аза аударма теориясына, сынына (лес ос ан

– аударма сыншысы ретінде де тануымыз керек.

Аудармашы т(рлі ша)ын, к(рделі жанр (лгілеріне аударма жасаумен бірге, жалпы аударма нері туралы тол)аныстар мен аудармашылар е%бектеріне талдаулар жаса)ан. з шы)армаларында к ркем аударманы% кейбір м*селелері мен аудармашы міндеттеріне то талып теді.

Мысалы, к ркем аударма туралы “Биік нер” атты сынталдау)а арнал)ан ма аласын орыс *дебиетіні% та%даулы н с аларын аударумен *дебиетімізді% орын байыту)а бетб рыс ту)ан кезде жаз)ан. О)ан автор (лкен е%бек сі%ірген ізденіс таныт ан. Сыншы амту нысаны етіп Ж(сіп Алтайбаев аудар)ан М.Горькийді% “Фома Гордеев” атты шы)армасын, М хтар Жан)алин аудар)ан Лев Толстойды% “Со)ыс ж*не бейбітшілік” эпопеясыны% бірінші томын, бдірашид Ахметов аудар)ан “Порт-Артур” романыны% екінші кітабын, бдір*ш К пбаев аудар)ан Г.Адамовты% “Екі м хитты% сыры” романын,нуар Ипма)амбетов аудар)ан Ефим Пермитинні% “Тауырандары” романдарын, С.Шаймерденов пен Н.Оразалин аудар)ан Георгий Свиридовты% “Жанкешті сапар” романын, авторлар тобы аудар)ан М.Горький *%гімелеріні% бірінші томын ал)ан. Сыншы аудармашылар шеберліктерін саралау (стінде т(пн с адан ауыт ы)ан с*ттеріні% б*рін де аударма методологиясымен ты)ыз байланыста с з етеді. З. абдолов аударманы “Таза творчество” деп біледі. Аударма)а салдырсала араушылы а кешірім жасалмайды ж*не аударма еріккенні% ермегі емес, жауапкершілік пен таланттылы ты талап ететін “биік нер” деп ба)алайды.

Ж.Алтайбаевты%, М.Жан)алинні%, Ахметовты%, .Ипма- )амбетовты% аудармашылы жетістіктерін атап, жо)ары ба)а- лайды. Ол ылы тарына то талып, “аударма)а т л шы)армасындай м ият арауды” атал талап етеді .

.К пбаев пен С.Шаймерденов, Н.Оразалин аудармаларыны% кемшіліктерін к рсетеді.

40

Т(пн с а мен жолма-жол аударма, екеуінде де іс- имылткен-ша та болып ой)ан.

Ол (кассло) – лейтенант, ал Яго – прапорщик болып та)айындал)ан. Біра Анна Радлованы% аудармасында «будет» с зі ар ылы ісимылды% алды%)ы уа ытта болма шы екенін к рсетеді. Осы)ан орай А.Радлова аудармасы мен т(пн с а арасында ша я)ни уа ыт айырмашылы)ы к рінеді.

Т(пн с ада)ы «And I – God bless the mark - his Mooship s ancient» деген жолдарды% аудармасы «А я – прости, господи! – знаменосец его маврства», ал А.Радлованы% аудармасында «А я, мой бог, лишь прапорщиком мавра» деп берілген.

Т(пн с а ма)ынасы А.Радлованы% аудармасында д*л к рініс таппа)ан, я)ни «Яго зін маврды% ат осшысы ретіндеызмет етіп ж(ргеніне ыза болып айт ан,- о, дайым кешіре г р» - с здері оны% бойында)ы Отелло)а арнал)ан жекк рінішті к(штірек к рсетеді. Шекспир Яго сезімін « дай алдында)ы к(н*)а балауы ар ылы аны , на ты суреттейді».

А.Радлова аудармасында «А я, мой бог, лишь прапорщиком мавра», - деген жолдарда)ы «мой бог» с здері Ягоны% болмысбітімін д*л т(пн с ада)ыдай ашып т р)ан жо . Ал Ягоны%зіне, дай)а деген кейісін )ана білдіріп т р немесе христиандарды% ауызекі с з арасында осып айт ан с з тіркесі д*режесінде алып ой)ан.

М. уезов аудармасы негізінен А.Радлова)а с(йеніп жасал)анды тан, а)ылшын тіліндегі т(пн с ада осы алша тыайталан)ан. Ал А.Радлова аудармасымен салыстырса , М хтаруезов аудармасы соншалы ты баламалы пен берілген.

Жо)арыда келтірілген а)ылшын тіліндегі т(пн с ада «his Mooship s ancient» - «знаменосец его маврства» - А.Радлова аудармасында «лишь прапорщиком» деп берілген. «Аncient» с зіні% баламаларыны% бірі – «прапорщик» с зі бол)анымен, Шекспир м*тінінде ол «ат осшы» (орысша-знаменосец немесе оруженосец) деген бірінші ж*не негізгі ма)ынасымен беріліп т руы м(мкін. Б л Яго сезімін беру (шін авторды% атал)ан с зді% экспрессивті-эмоционалды бояуы к п жа)ын олдануына байланысты. Я)ни Яго зіні% прапорщик д*режесін менсінбеуінде, риза еместігінде. Ал «прапорщик» с зіні% «ат осшы» с зінен эмоциональды-экспрессивті бояуы жо а т*н. С з болып отыр)ан м*тінде Ягоны% эмоциялы к(йін

25

орысша ж*не аза ша н с асында «лишь» ж*не «)ана» с здері к рсетіп т р. Біра атал)ан с здер т(пн с ада жо . Келтірілген мысалда)ы «in good time»-«в добрый час» деген екі тілдегі т ра ты тіркесті М. уезов «Са)аты со)ып» деп д*л ж*не тап ыр аудар)ан.

Аударманы% коммуникативтік те%дігін аны тап, сапасын

ба)амдау (шін к птеген мысалдар келтіру ажет. Та)ы бір мысал келтіріп к рейік: (ІІ акт, 3- сахна) А ылшынша:

Othello: «If I do her haggard

Though that her jesses were my dear hearts trinigs, I d whistle her off and left her down the wind

To pray at fortune».

А.Радлова:

«Если одичал мой сокол, Хоть пути-струны сердце моего, Я отпущу тебя: лети по ветру

Охоться на удачу».

М. уезов:

«Жайын болса%, с % арым, Бала бауы% ж(рек ылыш болса да, Жіберемін ы а арай, Б йыр)анын ілерсі%».

А)ылшын тіліндегі м*тін мен аза ша аудару да ма)ы- налы д*лдік тамаша са тал)ан.

Орысша аударуды% со%)ы жолына назар аударамыз. «Охоться на удачу» - «To pray at fortune» деген жол)а сыйып т р)ан Шекспирді% тере% ойын толы)ымен беріп т р)ан жо . Дегенмен «fortune» c зіні% та)ы бір баламасы ретінде «удача» с зі арастырылса да, айтылып т р)ан ой «не болса да ма%дайынан жарыл асын, та)дыры%нан к р», я)ни т(пн с ада «та)дыр» с зімен беріліп т р. Осы ма)ына)а М. уезовті% аудармада)ы «Б йыр)анын ілерсі%», - деп берген баламасынан арты с з табылма емес.

М. уезов жаса)ан аудармада ал)аш ы спектакльгеатыс ан . уанышбаев сынды сахна шеберлері: «аударма деуге аузы% бармайды» дескен. Асыл д(ниені% к ркемдігін сахнада ойнап, сезінген олады% шы)арманы% эстетикалы л*ззатын, поэтикалы ма)ынасын таны)анды тан берген ба)асы.

26

З. абдолов б(кіл аудармаларын аударманы% е% иын т(рі балама (адекватный) аударма (лгісінде жаса)ан.

Гаррит Бичер-Стоуды% романы бойынша жазыл)ан “Том а)айды% лашы)ы” атты Александра Бруштейнні% 3 перделі пьесасыны% аудармасы (65 бет) Америкада)ы лиелену ж(йесіні% адам айт ысыз с мды)ын аяусыз *шкерелеп, аза сахнасына халы аралы та ырып *келді. Пьеса эпилог, пролог ж*не 8 к ріністен т рады. 1961 жылы аза ты% мемлекеттік жас спірімдер мен балалар театрында ал)аш рет ойыл)ан болатын. Wнді жазушысы Яшпалды% романы бойынша жазыл- )ан “Дивья” пьесасын (4 перделі 52 беттен т рады) аза сахнасыны% 60 жылдарда)ы сардары .Жандарбеков З. абдолов а арнайы аудартып алады. Wнді тілінен Р.Баранников аудармасымен 1959 жылы шы ан “Дивья”-санскритше (еж. Wндістерді% бай тілі) – та%)ажайып тамаша )ымды білдіреді. О и)а Wндістанда б.ж.с.д. ІІ )асырда теді.

Аудармашы (1980 жылы) тамаша режиссер, КСРО-ны% Халы артисі .М*мбетовты% сынысымен Чех мірінен жазыл)ан Ян Отченачек пен Ярослав Бланкті% “Мезгілсіз махаббат” (“ араша айтарда)ы Ромео мен Джулетта”) атты (ш перделі лирикалы комедиясын аударады. К лемі – 66 бет.

Ал енді бізді% адамдар т рмыс-тіршілігінен алынып, б(гінгі уа ытты% зекті м*селелерін ор)айтын Азат Шашнянинні% “Трамвай паркке кетеді” деген 48 беттен т ратын пьесасын аудар)ан. Пьесада)ы т(нгі о и)алар трамвай вагонында, аялдамаларда ж*не адам жаныны% т(кпірлерінде де болып жатады.

Міне, осы драматургиялы шы)армаларды% аза ша аудармалары – к ркем рнекті, ажарлы сахналы тамаша туындылар.

З. абдоловты% драматургия жанрыны% шебер аудармашысы екеніне, *р авторды% зіндік олта%басын, ойрнегін д*л тауып, к ркем тілмен аза ша т гілдірте с йлеткен аудармапьесалары д*лел болады.

Аудармашы Шы%)ыс Айтматовты% зіне арналып жазыл)ан “ ызыл алмасын” т %)ыш рет аударып, 1964 жылы “Ты% лкесі” басылымыны% а пан айыны% (12, 14, 15, 19, 20 к(ндергі) сандарында жариялан)ан. Б л аудармасы сатылы аударма т*сілімен аударыл)ан. %гімені ыр)ыз тілінен орыс

39

“Елеусіз ал)ан есіл ер” - ата ты т(рік а ыны Назым Хикметті% шартарапты шарлап шы ан *йгілі пьесасы. Б л пьесаны% аудармасы жайлы аудармашы : “Пьеса 1965 жылы М.О. уезов атында)ы аза ты% мемлекеттік академиялы драма театрыны% сахнасына ойылды. Аса с*тті шы ты: премьерасынан бастап, со%)ы ойылымына дейін бірнеше жыл спектакльден адам арыл)ан жо – аншлагтан аншлаг!

Неге? Неге десе%із – алдымен, бір лт ана емес, б(кіл адамзат а орта ірі де іргелі та ырыпты к(ллі тамыр – тере%імен опара оз)ап, аза сахнасынан ХХ )асырды% лы суреткері Назым Хикмет с йлеп кетті; Содан со%,... негелі сахна са%ла тарыны% к рерменді та%дандыра, тамсандыра тартып, баурап *кететін )ажап нерін, т %)ыш рет н с алы режиссерлік абілет таныт ан жас маман з е%бегіне орай,рметке б ленді”,- деп еске алады.

Б л аударма – пьесалар жина)ында)ы А.Н.Островскийді% “Cшын)ан а ша” атты бес перделі комедиясыны% [92 бет] аудармасы жайлы мынаны айту)а болады:

“1971 жылы Махамбет атында)ы Гурьев театры А.Н.Островскийді% “Cшын)ан а ша” комедиясын сахна)а шы)арып, ХІХ )асырда)ы орыс классикасына батыл барлау жасады ж*не с йтіп, к рермен-к пшілікке зіні% біршама жемісті к ркемдік даму ба)ытын а%)артты”.

Михаил Филлипович Шатровты% 1986 жылы жазыл)ан екі б лімнен т ратын “Ар диктатурасы”деп аталатын пьесасы енген. Б л пьесада Ф.Достоевскийді%, Э.Хемингуэй, А.Свободин, В.Логинов шы)армаларынан (зінділер бар. Аудармасы 87 беттен т рады. Б л пьеса аудармасы жайында аудармашы былай деп ой тол)айды: “Михаил Шатровты% “Ар диктатурасы” к пті% к зі (йренген *деттегі театр жанрларыны% б*рінен о шау шы)ып, тура” 1986 жылды% таластары мен тол)аныстары” деп аталады. М нысы тіпті ызы : шы)армада, шынында да азіргі айры ша кезе%ні% к(рделі де іргеліо)амды к(рестері идеялы т р)ыдан ымырасыз тартыс, риясыз айтыс-жария публицистикалы пафоста)ы саяси диспут т(рінде тіп жатады .

Б л жина а аудармашыны% тура аудармаларымен бірге сатылы аударма (лгісінде жаса)ан аудармалары еніп отыр. Аудармашы (шін орысша н с а т(пн с а міндетін ат арады.

38

Сонымен атар, М. уезов а)ылшын ж*не орыс тілдеріндегі т ра ты тіркестер мен анатты с здерді аса сезімтал д*лдікпен бере білген. Мысалы, со%)ы сахнаны% біріндегі Дездемонаны% Яго)а айт ан с зіндегі «By this ligth of heven» «Клянусь со светом» тіркесі аза тілінде «Жары к(нім суалсын» деп тамаша берілген.

А.Радлова Шекспир драма м*тіндеріні% й асына й ас, с зіне-с з келтіріп д*л аудар)анмен, ол с*тті шы па)ан. Cй асыыс а болып келеді. Біра М. уезов т(пн с ада)ы ойды тере% т(сініп, дамытып *кеткен. Біра о)ан А.Радлованы% аудармасыны% к мегі тигенін айта кету керек. А)ылшын т(пн с асы мен аза ша н с асыны% к лемі шамалас.

Жекелеген терминдер мен жай с здерге т мендегідей

баламалар берілген.

Штурман-кемеші, комендантмірші, лы -басты , крепость-крепос, господа-мырзалар, сударь-сударь, духовые инстурменты-духовой аспаптар т.б. М ндай баламалар

аудармада аз емес.

Жазушыны% лылы)ы замана шынды)ын бар на тылы- )ымен танытып, о ырманын эстетикалы ой мен *серге кенелтетін жа%а к ркем д(ние жасай алатынды)ында. Талантты суреткер к ркемдеу ралы, тілдік-стилистикалы бояуыны% молды)ына орынды ж мсап, (неммен пайдаланады.

М. уезов туындылары *лде ашан уа ыт сынынан ткен, о ырман с(йіспеншілігіне б ленген, мейлінше ке%інен таныл)аннды д(ниелер. Суреткер талантыны% та)ы бір ерекшелігі осы болса керек. Б л М. уезовті% аза *дебиетіні% аса к рнекті суреткері етіп танытты. Сонды тан оны% к ркемдік *лемі –зінше бір сырлы, зінше бір ма)ыналы дара *лем. дебиетімізде осынау дара *лемні% зіндік болмысын, таби)атын, шеберлігін таныту азіргі аза *дебиеттануында)ы басты міндеттерді% бірі болып ала бермек.

М. уезовті% аудармалары ту)ан *дебиетімізді% эстетикалы м(мкіндіктеріні% молаюына, *деби тілімізді% байи т(суіне айыры ша *сер етті. Ал аза к ркем аудармасын с з еткенде, біз оны% алыптасуына тікелей атысы бар лы )алымны% пікірлеріне то талмай те алмаймыз.

27

аза станда к ркем аударманы% алыптасуы мен дамуы М. уезовті% атымен ты)ыз байланысты. Ол аза *дебиеті мен б рын)ы ода тас республикалар ж*не шетел *дебиеті арасында)ы досты байланысты% рістеуіне, ны)аюына к п (лес осты. М. уезовті% *лем ж*не орыс *дебиетіні% е% (здік туындыларын аударуы аза *дебиетін ж*не лтты театр нерін байытып анаой)ан жо , сонымен бірге, жазушыларымызды% роман мен драма жазуда)ы шеберлігіні% шталуына ж*не суіне айтарлы тай ы пал етті.

М. уезовті% жо)ары де%гейдегі аудармаларыны% ар асындааза станда)ы аудармашылы шеберлік жа%а сапа сатысына к терілді, сонымен атар оны% аудармалары аудармашылы шеберлікті% тарихында айтарлы тай кезе%ді райды.

М. уезов мы ты аудармашы болумен атар, к ркем аударма саласыны% (лкен теоретигі болды. М. уезовті% аудармашылы шеберлігіне арнал)ан ма алаларыны% ма%ызы зор. Оны% е%бектері аза ты% аударма м*дениетіні% де%гейін к теруге к п ы палын тигізді.

М. уезов аудармаларыны% с*тті шы)уына екі тілді *деби негізде тере% білуі, м*тінді филологиялы т(р)ыдан м( ият зерттеуі, лингвистика, стилистика ж*не *дебиет саласында)ы мол білімі себепші болды. Ол аударма м*селесіне аса м*н берді. Аудармас б рын, алдымен м*тінге тере% еніп, оны% ма)ыналы

ерекшелігін т(сініп алу)а тырыс ан. М ны М. уезовті%:

“Фабулалы дамуын "ана емес, о"ан оса авторды зіне т н стилистикалы ерекшеліктерін тану шін, шы"арманы тере т сініп, сезіну керек”, - деп айт ан пікірі д*лелдейді.

орыта айт анда, М хтар Омархан лы уезовті к ркем аударманы% (здік шебері деп ма танышпен айта аламыз. Оны% туындыларды% айайсысы да о ырмандар)а *лде ашан уа ыт сынынан ткен, о ырман с(йіспеншілігіне б ленген, мейлінше ке%інен таныл)ан нды д(ниелер.

Пысы тау с ра тары

1.Шекспир ж не #уезов

2.Шекспир шы"армаларыны аза ша аудармалары

3.«Отелло» трагедиясыны аза ша н с асын зерттеген зерттеушілерді е бектері

4.М.#уезовті аудармашылы шеберлігі

28

... Я написал ленивцу 1-й гильдии и беспутнейшему

Человеку в мире...

Аударма: ... Колядкалар1 туралы, Иван Купала ж нінде, русалкалар жайында та)ы да біраз с з жаза саларсыз (5, 233).

... Мен д(ниедегі І – ші Гильдиялы жал ау ж*не ас ан ж нсіз адам)а....

Сонымен, З. абдолов аудар)ан Н.В.Гогольді% та%дамалы хаттарыны% аудармалары ж*не оны% сапасына талдау жасау – болаша та)ы к(рделі де ызы ты ж мыс, ты% іс.

Ал бізді% с з етпегіміз: б л аудармалар)а жалпы шолу, аз да болса, к ркем аударыл)ан д(ниеге то талу, аударма туралы м*лімет беру )ана.

Аудармашы З. абдоловты% т(рлі *дебиет жанрларында аударма ж мысымен айналысып, “Биік нер” саласындааламыны% к(шін сына)анын жо)арыда айтып ттік.

Енді поэзия (лгісіндегі аудармасына то талайы . А.С.Пушкинні% шы)армашылы)ынан, “Балы шы мен

балы туралы ертегісін” (58 шума ) аза ша)а аудар)ан. Орыс хал ыны% бір тума лы с з зергері А.С.Пушкинні% рухани мол м расыны% ту)ан тілімізге аударылуына к птеген азааламгерлері атсалыс ан. Оларды% басында Абай аудар)ан “Татьянаны% ырда)ы *ні” т р. Cлы а ынны% к(ллі шы)армашылы)ы аза тіліне аударыл)ан. А.С.Пушкинні% шы)армалар жина)ыны% ІІІ томында берілген. Б л томда авторды% ертегілер мен драмалы шы)армаларды% аза ша н с алары жариялан)ан.

З. абдоловты% б л аудармасы 1954 жылы (16 бет), 1954 жылы (32 бет) ж*не 1965 жылы (26 бет) басылып шы ан.

1969 жылы “Жазушы” баспасынан 48 бет к лемінде “ ле%дер” аудармасы жары к рген.

С з зергері З. абдолов аудармашы ретінде *рбір драматургты% зіндік олта%басын, ойрнегін д*л тауып, к ркем де на ышты тілмен аза ша т гілдіре с йлеткен [11, 2].

Зейнолла абдолов аудармасымен алты пьеса “Елеусізал)ан есіл ер” атты жина та (464 бет) 1987 жылы “ нер” баспасында басылып шы ты.

Осы жина ты% ал)ы с зінде аудармашы зіні% осы биікнер саласында)ы о)ам міріндегі ат аратын ызметі, алатын орны жайында “аз с збен” к п жайды% басын ашып к рсетеді.

37

“Дарияны% д*мін, бір тамшысынан бай ау)а болады” дегендей, б л бірт тас аударманы% к ркем, д*лме-д*л, таза баламаларын д*л тауып, шебер аударыл)анын мына бір (зінді

ар ылы к з жеткізесіз:

Т6пн7с а: ... Я совершенно весь истомлен, чуть движусь. Не знаю что сомною будет далее. Только я и надеюсь, что поездкою домой обновлю немного свои силы... Как чувствительно приближение выпуска, а с ним и благодатной свободы! ... Как тяжко быть зарыту в месте созданьями низкой

неизвестности в безмолвия мертвое! [9, 191].

Аударма: бден алжырап біттім, орнымнан *ре% жылжимын. М нан *рі не к(йге шырайтынымды білмеймін. Жал)ыз-а (мітім: (йге барсам, к(ш-жігерімді аздап ты%айтармын ба, деймін. О у бітіріп шы)ар ша ты%, сонымен бірге рахатты еркіндікті% келер ша)ыны% жа ында)аны андай )анибет! Сорлы м*лімсіздік (шін жарал)ан пенделермен біргелі ме%іреулікке к мілу андай ауыр!

Аудармашы т(пн с аны айнытпай жеткіземін деп *рбір с зді санап ба андай ж*не оны% (ніне, ыр)а)ына т(се ал)ан.

Аудармада жер аттарын адамдарды% аттары мен шен- д*режелерін, кейбір лтты калориттерді, терминдерді, с з тіркестерін сол алпында алдырып, аударманы% шарттарын, аудармашы)а ойылатын талаптарды атал орындап, ата% са тау)а тырыс ан.

Б лар – З. абдоловты% аудармашылы шеберлігін танытатын ерекше асиеттер. Аудармашыны% еш ашан адастырмайтын темір азы ж лдыздай айнымас ба)дары – авторды% стилі . Осы)ан сай, аудармашы Н.В.Гогольді% ба)ытын д рыс бай ап, *р ашан к ркемдік д(ниесіне жол тауып отыр)ан. Д*лдік бар жерде аудармашы бар жерде аудармашы ашан да тады, аударма сапалы шы)ады емес пе?

Аудармашы к птеген аза тілінде ма)ына аудармасы жо немесе шет тілдерден орыс тіліне енген, белгілі бір д*режеде тілді% с здік орына сі%ісіп кеткен с здерді сол алпында аудармада жіберіп, оларды% аза тіліндегі )ымын сілтемелер

ар ылы т(сіндірген. М*тіннен бір-екі мысал келтірейік: Т6пн7с а: ... Еще несколько слов о колядках о Иване

Купале, о русалках .

36

. 3 -

jай халы ты% да жазба *дебиеті кілдері к ркем шы)армалар тудырумен атар, жалпы с з нері-

ні% та)дыр талабына араласып, оны% тарихи даму жолына, талантты т л)алар ізденісіне орай, *сіресе з заманыны% с ранысы, келелі м*селелері бойынша алам тербеп отыр)ан. М ны% б*рі еріккеннен істелмеген, *деби (рдіске (н осу, ысты суы)ына орта тас болу міндетінен шы)ып жатыр.

дебиет майданында)ы *рбір жауынгеоді% олында)ы жал)ыз ару – аламы. Сол ару нысана)а д*л тигізуді )ана ма сат етуі тиіс. Суреткер аламынан сан-алуан шы)армалар туады. Сондай-а олар (здіксіз мірге келіп жат ан іріліса ты туындылар туралы іштен тынып, (нсіз алмай, *дебиет а)ымында)ы д рыс-б рыс ба)ыттар)а з к з арасын білдіріп отырады, зі де барлы жанрда *дебиетті% бар саласында алам тартуды аламгерлік борыш есептейді.

Орыс *дебиетіні% классиктері А.С.Пушкин, Л.Н.Толстой, И.А.Тургенев, Ф.М.Достоевский, Н.А.Некрасов, А.П.Чехов т.б. м*дени-рухани орта тынысына оянолты алай араласып, дем беріп ткені тарихтан белгілі. Б л д*ст(р к(ні б(гінге дейін жал)асып келеді. Батыс Еуропа *леміндегі ж*не бас а елдерде тарал)ан б л саба тасты аза *дебиетінде де игі рісін тап ан. Ш.У*лиханов, Ы.Алтынсарин, А. нанбаевтан немесе з бастауын сонау к ш д*уірлерден алатын б л с з зергеріндегі жан-жа тылы сипат Ш. дайберді лы, А.Байт рсын лы, М.Дулат лы, Ж.Аймауыт лы, С.Сейфуллин, М. уезов, І.Жанс(гіров, Б.Майлин, С.М анов, e.М(сірепов, e.М стафин сия ты алыптар та)ылымымен ілгері дами т(суде. Б ларды% к пшілігі д*ріс беру, о улы тар жазу, )ылыми - зерттеулер жасау, сын-пікір айту, аударма ж мысымен ш )ылдану секілді *р кезе%дерде жан-жа ты е%бек етті. Кейінгі тол ын рпа тары да сол к шті% ізімен келеді.

Атал)ан с з шеберлері ішінде аударма жайлы )ылыми жанжа ты ой орытып, аударманы% те-м те онымды )ылыми

29

д*лелденген т(рлерін жаса)ан, бір с збен айт анда аударма теориясы мен т*жірибесіне к п е%бек сі%ірген М хтаруезовті% ос ан (лесі зор.

“Асылы жер бетінде университет секілді астерлі орын сирек” (З. абдолов). Сол астерлі тты оныста ойлы “жанары мірден жыр, жаннан сыр іздеген, *р адамы ма)ыналы ма саттар)а апара жат андай, *р с зі а ыл)а т н)андай”, тілдескендерді тіліне, (ндес пейілдерді дегеніне жеткізер айтулы )алым, ірі т л)а бар.

Ол – лы М хтар уезовті% ш*кірті, стазды сия ты “ з уа ыты%ды аямау, згені% ба ытын аялау жолына б(кіл ) мырын арна)ан, Р Cлтты eылым академиясыны% академигі,аза стан мен ыр)ыз Республикаларыны% )ылымына е%бек сі%ірген айраткер, филология )ылымдарыны% докторы, профессор, *л-Фараби атында)ы аза Cлтты университетіні% кезінде лы уезовке я бол)ан аза *дебиеті кафедрасыны%рметті ме%герушісі, аза станны% Халы жазушысы – Зейнолла абдолов ”.

Зейолла абдолов – к п ырлы кісі: )алым, стаз, жазушы, *рі аудармашы.

М ны% зі тап-таза, адал шы)армашылы адамы: ата пен да% а тек ана е%бек ар ылы жеткен академик З. абдоловты%ресі биік, рісі ке% екенін а%)артады. Ол кісіні% негелі стаз, рухани т*рбиеші, )ылым мен нер жолында)ы жандарды%, шын м*ніндегі ам оршы *рі а ылшы бол)анын жа сы білеміз.

рметті стазымызды% ірі т л)асын, адамды берікасиеттерді% шынайы сипатын, лтыны% е%бек с(йгіш, (немісу мінездену жолында)ы айраткерлігін к(ллі шы)армашылымір белестерінен, к ркем шы)армаларынан жан тазалы)ын а%)ару)а болады.

Ал к рнекті а ын бу С*рсенбаевты% с зімен айт анда,

“ лы стаздан неге йренген стамды ш кірт” *дебиеттану )ылымында)ы “алыптар тобыны ” ішінде “к ркем аламгерлік

– жазушылы нар ж гін к теріп, зерттеушілікті атарстанып келе жат андарды бірі ж не мейлінше бірегейі”.

абдол есімді ж мысшы ша%ыра)ында ске, м найлы Ембіні% т %)ышы Доссор алашы)ында орта мектепті тамамда)ан ршіл жас 1945 жылы Алматы тау-кен институтына о у)а т(седі. Сол жылы аза мемлекеттік университетіні% фило-

30

51 н с асы аза тіліне аударыл)ан. Н.В.Гоголь хаттарыны% бізге жеткені жалпы саны 1300-ден астам хат. Ал б л том)а небары 68 хат енгізілген. рине олар Н.В. Гогольді% к ркем шы)армашылы)ымен ты)ыз байланысы бар немесе сол кезе% *дебиеті міріндегі былыстар)а берген ба)асы, сын-пікірлері мен жалпы *дебиет м*селелеріне атысты к з арастарынамтиды. Т(пн с ада хаттар толы)ымен аудармада берілді, дегенмен, аудармашы 17 хатты оспа)ан себебін біз, Зейноллаабдоловты% аудармашы ретіндегі е% ажетті, ма%ызды деп та%да)ан н*рсені )ана аударатын тал)ампазды асиетін аударма та ырыптарынан білеміз. Ол хаттарды% Гогольді%зіні% отбасылы немесе ата-анасына жаз)ан, жеке басынаатысты зіндік ма)ынасы бар д(ниелер екенін т(пн с аныарастыра отырып, а%)арды .

Ал енді т(пн с а мен аударма бейнесіндегі б л хаттарды салыстыра келе біз мынандай жайттар)а то талуды ж н к рдік:

1 хаттар аудармасы к лемі, мазм ны, автор стилі жа)ынан айтарлы тай айырмашылы)ы жо . С йлемдер жолма-жол келіп, м лшері мен ма)ынасы д*л аударыл)ан. С зіміз д*лелді

болуы (шін мысал келтірейік:

Т6пн7с а: Г. И. Высоцкому 1827 год. М. Июнь, число 26

Нежин.

Аударма: Г.И.Высоцкиге 1827 жыл, июнь, М., 26 к(ні,

Нежин.

Аударма: Сонымен, са)ан Нежиннен жазып отырмын. Са)ан хат жазуыма емтихан кедергі бола алады деп ойлап ж(р- ме! Хаттары% ар ылы мен сенімен ана-) рлым жа ындасып таалдым, сонды тан енді (здіксіз мазалай бермекпін. Сен мені%асымда отыр)андай боп к рінесі% де, мені% сенімен минут

сайын тілдесуге а ым бар секілді.

Т6пн7с а: Пишу к тебе таки из Нежина. Не думай, чтобы экзамен мог помешать мне писать к тебе. Письмами твоими я уже более сблизился с тобою, и потому буду беспрестанно надоедать. Мне представляется что ты сидишь возле меня, что я имею право по минутно тебя рассправшивать .

Б л салыстыру ма сатында)ы екі м*тін (зіндісін к лемді етіп, бір ойды т тас ал)анымыз, аудармада автор ойыны% т(пн с а пішініні% са талып, автор стилін, с з баламаларын д*л тауып олдан)анына к з алды%ызда на ты д*лел сыну.

35