та, хурц нүдтә, нег чигн хаҗһр йовдл алдл уга орлцҗ, олна диг-дараг сәәнәр харҗ, олн әмтнә күч-көлс, теднә амрлһ, государственн өлг-эд, олн-әмтнә эврә өлг-эд болн тер улсин җирһл-цугтнь харсҗ көдлхмн, — гиж милицин подполковник келхлә, Ворошил Гордеев хәрү өгв:

— Әрүн седкләрн кезәдчн көдлдв. Милицин көдлмшт дурлад ор- жанав.

Терүнәс нааран тавн җил болв.

Ода Гордеев, 10 җилә сурһуль төгсгсн коммунист, милицин ончта көдләч болв.

Ухаһан өгч, әрүн седкләрн көдләд олн әмтнд ик сә күргсн учрарн, Гордеев тав дакҗ ачлгдв. Терүн дунд Хальмг АССР-н Деед Советин Президиумин Күндллһнә грамотар, Хальмг АССР-н олна диг-дара хар- лһна Министерствин күндллһнә грамотар ачлгдв, кесг дакҗ ханлт энү- нд өрггдв.

Коммунизм тосхҗ бәәх Советин олн-әмтнә кеҗ йовх кергт тушаһан хальдаҗ, олн-әмтнә күч-көлсиг көдлл уга бәәчкәд, бийдән шицгәхәр седдг хара бәәхдән дурта, шаг-бог болен цөөкн әмтн бас бәәнә. Теднлә аврлт уга ноолда кеҗ, тедниг чик хаалһднь орулхар, милицин көдләчнр бас чигн ик көдлмш кеҗ йовна.

Милицин сержант Гордеев эврәннь көдлмшәрн шин улсин төлә, ком­мунизм тосхачнрин көдлмш, теднә амрлһ; җирһлинь харлһна кергт сед- клән тәвҗ көдлҗ йовх күн.

Олна җирһл харлһнд

(Очерк)

Приозерн района милицин әңгин нег участкд элч болҗүүлддг ми­лицин капитан Буринов Дорҗ Косович зуни асхар Элст балһсна Ле­нино нертә уульицар гостинц орҗ йовна. Теглг нурһта һучад эргм на­ста, таньдго нет залу өмнәснь тосҗ ирәд:

— Үр начальник, меид йовнта! — гиҗ боркр дууһар мендлв.

«Кен биләчи»? — гиҗ дотран санад, энд-тендән хәләхнь, өөрхнд күн үзгдхш. Түдүкнәр күүкд улс нурһта цөөкн күн йовҗ йовна.

Эн күүнлә альд харһсан тодлхар зөвәр болһамҗтаһар ширтҗ Дорҗ хәләв. — Таньҗ бәәхшийт? — гиҗ мусг инәчкәд, — Би Зурһамб*— гиҗ тер келв.

Долан җил хооранд Зурһан әркин ард орад, азд йовдл һарһад, әмт- нлә гүвдлдәд, олна диг-дара оньдин эвдәд, орсн көдлмшәсн дарунь көө- гдәд, арвад-арвн тавад хонгар түүрмд орад йовдг било. Тиигҗ үрлтин хаалһар Зурһаниг йовҗ йовх цагт участкин көдләч Буринов терүнлә эцг мет седкләр кесг дәкҗ күүндәд, татҗ авад, чик хаалһд орулсмн. Тер хамг Дорҗин тоолврт хурдар орҗ тодлгдв.

— Нә тегәд, ода хама бәәнәч, ю кеҗәнәч? — гиҗ Дорҗ соньмсв.

—• Би ода Целинн района нег совхозд тосхач болҗ көдлдв. Әрк уу- дган тер кевәрн хаяд, модна урн болҗ көдлҗәнәв. Гертә-бултәв, хойр күүкдтәв. Та харһснтн йир сон болв. Үзхәр седәд йовлав — гиҗ Зур- һан келв. — Үнн седкләрн танд ханҗанав. Эн үгән келхәр седәв.

Буринов дотран инәһәд, ик байрта гостинцд күрв. Буринов хөрн җилин туршарт милицд көдлҗ йовна. Эн цагин эргцд кедү хаҗһр ишк- сн баһчуд, бөдүн залус чигн, күүкд улс чигн хаҗиҗ йовад, хәрү чик хаалһд орсинь Буринов үзсн болх. Олн тиим улст нилчән күргсндән Бу­ринов байрта бәәнә.

һучн җил хооранд партии Элст балһсна комитет Буриновиг мили­цд көдлтхә гиҗ илгәсмн. Терүнәс нааран Дорҗ Косович чидлән, медр- лән, нам әмән чигн нөл уга әрүн седкләрн олна җирһл, теднә болн госу­дарственн өлг-эд, олна диг-дара харлһнд көдләд йова.

31

Милицин школд орҗ, медрлән өөдлүләд, Дорҗ Буринов Бурят ре- спубликд көдлв.

Молдавск ССР-ин Стрешенск района милиции әңгин начальникин дарук болҗ церглҗ йовсн цагтнь Төрскнә харслһна алдр дән эклв.

Эн дәәнд Дорҗ Косович милиции полкд салдс болҗ орлцад, офи­цер нер зүүҗ дәәг төгсәв. Дән төгсснә дару Дорҗ Косович хәрү эв- рәннь дассн милиции халх көдлмшт хәрү орҗ көдлв.

1945 җилин чилгчәр шалтгин уршгар Буринов тетклһнд һарла. Болв, үүлдвр угаһар удан бәәҗ чадл уга, олна диг-дара харлһна үүлдв- ртән хәрү ирҗ, Приозерн района милиции әцгин участков уполномо- ченн болж көдлҗәнә.

Участков уполномоченнә көдлмш йир олн-зүсн болн нәрн көдлмш. Хамгин түрүнд күцәх кергнь: эврәннь участкдан хулха-була, аля-азд йовдл һарһулл уга, тиим йовдлмудиг урдаснь хөрҗ, бөкрҗ бәәх зөвтә. Буриновин харҗ бәәх участкнь — Чкаловин нертә, «Заливной» болн «Привольный» совхозмудин аһу.

Эн участк урднь милиции халхд зөвәр ик көдлмштә билә. Чкаловин нертә совхозин аһуд кесг дәкҗ магазидт хулха орла, әркнч улс хоорн- дан ноолда татҗ, азд йовдлмуд һарһҗала.

Иим участкд 1963 җилин эклцәр Дорҗ Косович ирҗ көдлмшән экллә.

Участков уполномоченн эврәннь көдлдг һазртан милиции халхар начальник болна. Юңгад гихлә, милиции орган хаһлх төрмүдиг түрүн болҗ участков уполномоченн хәләҗ диглнә.

Үүл һарһсна тускар, паспорт авхин тускар, дәәнә цагт геедрсн тө- рл-садан хәәлһхин тускар, кенз наста баһчуд хаҗһр хаалһд орад, муу- һар сурһуль сурхла-терүнә тускар гер-бүлд хаҗһр йовдл һархла, нань чигн тедү мет олн төрмүдәр кесг улс участков уполномоченнд ирцхәнә. Зәрмснь сүв-селвг авхар чигн ирцхәнә. Эн хамг кергүдиг Дорҗ Косо­вич болһаҗ хәләһәд, чикднь хаһлна. Тер учрар күч-көлсч улс Бурино- виг ик гидгәр күндлнә.

Эврәннь нәрн көдлмшән капитан Буринов олн-әмтнә элчнрин дөңгәр, теднә селвг соңсҗ күцәнә. Тиим төләдән чигн эн шин участкд ирәд, ахр болзгт көдлмшән ясрулҗ чадв.

Сүүлин хойр жилин туршарт Дорҗ Буринович көдлҗ бәәх участ­кд күн үүл һарһсн нег чигн йовдл уга. Хулха-була болдгнь уурв. Әрк ууһад, азд-аля һарһсн йовдл медгдхш.

һурвн совхозд олн-әмтнә дружине бүрдәгдв, тедн сәәнәр көдлҗ бәәнә. Най шаху күн эврә сән дурар олна диг-дара харлһнд орлцна. Дружинә көдлмшиг партийн организации даалһврар участков уполно­моченн Дорҗ Буринов һардж зална. Терүнә нааһур Буринов эврәннь участкдан сән дурар көдлдг зурһан уполномоченнмүд орулҗ авсн бәә- нә.” Тедн дунд Чкаловин нертә совхозин фермии залач Түлмҗин Нико­лай сәәнәр көдлнә. Буринов сулдхврт, эсклә командировкд һархла, Түлмҗин Николай ормднь үлдәд, терүнә көдлмшиг алдл уга чикднь кеҗ күцәнә.

Эн җил совхозмудт байн урһц һарв. Буудян ик урһциг хулхаһас, үрлтәс харлһна туск кергән участков уполномоченн сәәнәр күцәв. Уча­стков уполномоченн Буринов эврәннь олн нөкднрән бүрдәҗ өдр-сө уга буудя харлһна халхар үлдв. Байн урһцас үрлт боли геедрлт төрүц һарсн уга.

Буринов нег дәкҗ сөөһәр бүртквр кеҗ йовад, ток деерк буудяһас машинд ачҗ бәәсн хулхачнриг бәрж авла. Тер хойр хулхачнр Чкало­вин пертә совхозин шофермүд болҗ һарв. Тедн олна засгла харһулгдв.

Энүнә хөөн хулха-була һардган уурв.

Участков уполномоченна хаалһд ямаран керг эс харһна? Залунь җалван кевтнь әркд һарһад, хоосн хәрҗ ирәд, гертән керүл татхла, те- 32