- •§ 1. Засяленне беларускіх зямель. Характарыстыка даіндаеўрапейскага
- •§ 2. Індаеўрапейскі перыяд этнічнай гісторыі Беларусі, яго балцкі і
- •§ 3. Узнікненне Беларусі: розныя падыходы і канцэпцыі
- •§ 4. Паходжанне назваў “Белая Русь” і “Чорная Русь”
- •§ 5. Старажытнаруская
- •§ 6. Полацкае і Тураўскае княствы – першыя раннефеадальныя
- •§ 7. Беларускія землі ў перыяд феадальнай раздробленасці
- •§ 8. Барацьба супраць крыжакоў і татара-манголаў
- •§ 9. Увядзенне хрысціянства. Культура на беларускіх землях у іх –
- •XVI стст.)
- •Глава 1. Утварэнне вялікага княства літоўскага
- •Глава 2. Палітычнае развіццё беларускіх зямель
- •§ 1. Беларускія землі ў грамадска-палітычным жыцці вкл
- •§ 2. Знешняя палітыка вкл у хіv – сярэдзіне хvі стст.
- •Глава 3. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх
- •§ 1. Асаблівасці дзяржаўнага і саслоўнага ладу вкл
- •§ 2. Эканамічнае развіццё беларускіх зямель. Станаўленне фальваркава-
- •Глава 4. Фарміраванне беларускай народнасці. Культура
- •§ 1. Фарміраванне беларускай народнасці
- •§ 2. Культура Беларусі ў другой палове хііі – першай палове хvі стст.
- •Глава 1. Люблінская унія. Утварэнне рэчы паспалітай
- •§ 1. Гістарычныя ўмовы Люблінскай уніі
- •Глава 2. Грамадска-палітычнае жыццё вялікага княства
- •§ 1. Грамадска-палітычны лад Рэчы Паспалітай. Дзяржаўна-прававое
- •§ 2. Барацьба беларускага народа супраць польска-каталіцкай экспансіі
- •Глава 3. Знешняя палітыка.
- •Глава 4. Сацыяльна-эканамічнае становішча беларусі
- •Глава 5. Паглыбленне палітычнага крызісу. Падзелы
- •Глава 6. Культура беларусі
- •Глава 1. Уваходжанне беларусі ў склад расійскай
- •§ 1. Унутраная палітыка расійскага ўрада на Беларусі у канцы хvііі –
- •§ 2. Беларусь у Айчыннай вайне 1812 г.
- •§ 3. Рэвалюцыйны і нацыянальна-вызваленчы рух
- •19 Чэрвеня 1831
- •§ 4. Змены ва ўрадавай палітыцы ў Беларусі ў 30 – 50-я гг. Хіх ст.
- •§ 5. Крызіс прыгоннага ладу. Эканамічныя рэформы 30 – 50-х гадоў
- •Глава 2. Культура беларусі канца XVIII –
- •§ 1. Асаблівасці культурнага развіцця Беларусі. Адукацыя і навука.
- •§ 2. Літаратура. Музычна-тэатральная культура. Выяўленчае мастацтва.
- •Глава 1. Буржуазныя рэформы. Пераход да
- •§ 1. Адмена прыгоннага права
- •21 Лістапада 1857
- •§ 2. Буржуазныя рэформы 60–70-х гадоў і контррэформы 80–90-х гадоў
- •12 Ліпеня 1889 г. Было выдадзена “Палажэнне аб земскіх начальніках” .
- •11 Чэрвеня 1892 г. Было зацверджана новае “Гарадское палажэнне” , якое
- •§ 3. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх губерняў у 60-я гады
- •§ 4. Беларусь напярэдадні першай сусветнай вайны. Сталыпінскія
- •Глава 2. Грамадска-палітычнае жыццё беларусі
- •§ 1. Паўстанне 1863 – 1864 гг. У Польшчы, Літве і Беларусі
- •22 Студзеня 1863 г. Цнк абвясціў сябе Часовым нацыянальным урадам і
- •§ 2. Сялянскі і рабочы рух. Народніцкія і сацыял-дэмакратычныя
- •§ 3. Фарміраванне палітычных партый. Нацыянальнае адраджэнне.
- •§ 4. Рэвалюцыя 1905–1907
- •1906 Гг. Канстытуцыйна-каталiцкая партыя Лiтвы, якая стала саюзнiцай
- •Глава 3. Беларусь у гады першай сусветнай вайны.
- •§ 1. Пачатак і прычыны Першай сусветнай вайны. Адносіны да вайны
- •§ 2. Беларусь у гады першай сусветнай вайны
- •§ 3. Беларускі нацыянальны рух
- •§ 4. Лютаўская
- •4 Сакавіка 1917 г. Ў Мінску быў створаны “Часовы грамадскі камітэт
- •Глава 4. Фарміраванне беларускай нацыі. Культура
- •§ 1. Фарміраванне беларускай нацыі
- •§ 2. Развіццё адукацыі, навукі, друку
- •§ 3. Мастацтва і архітэктура
- •Глава 1. Беларусь пасля лютаўскай рэвалюцыі.
- •§ 1. Ад лютага да кастрычніка 1917
- •§ 2. Кастрычніцкая рэвалюцыя на Беларусі. Першыя рэвалюцыйныя
- •§ 3. Размежаванне палітычных сіл на Беларусі пасля Кастрычніцкай
- •Глава 2. Сацыяльна-эканамічнае і палітычнае
- •§ 1. Беларусь пасля падпісання Брэсцкага мірнага дагавора. Сацыяльна-
- •§ 2. Барацьба беларускага народа супраць нямецкіх акупантаў.
- •§ 3. Утварэнне Беларускай сср. Аб’яднанне Беларускай сср з Літоўскай
- •Глава 3. Беларусь у перыяд польскай інтэрвенцыі
- •§ 1. Захоп тэрыторыі Беларусі войскамі Польшчы. Савецка-польская
- •§ 2. Барацьба беларускага народа супраць польскіх інтэрвентаў. Беларускі
- •§ 3. Аднаўленне Беларускай сср
- •§ 4. Гаспадарчае і культурнае будаўніцтва ў 1919–1920 гг.
- •Глава 1. Аднаўленне народнай гаспадаркі. Правядзенне
- •§ 1. Пачатак мірнага будаўніцтва. Новая эканамічная палітыка, яе
- •§ 2. Курс на сацыялістычную індустрыялізацыю. Асаблівасці яе
- •§ 3. Калектывізацыя сельскай гаспадаркі
- •Глава 2. Грамадска-палітычнае жыццё
- •§ 1. Асноўныя рысы беларускага савецкага грамадства
- •§ 2. Нацыянальная палітыка. Беларусізацыя
- •§ 3. Беларускае замежжа
- •§ 4. Палітычныя рэрпрэсіі: прычыны, памеры, вынікі
- •Глава 3. Культурнае будаўніцтва
- •§ 1. Ліквідацыя
- •§ 2. Беларуская літаратура, тэатральнае і музычнае мастацтва: асноўныя
- •§ 3. Жывапіс, скульптура і архітэктура
- •Глава 4. Заходняя беларусь пад уладай польшчы
- •§ 1. Сацыяльна-эканамічнае становішча заходнебеларускіх зямель
- •§ 2. Нацыянальна-вызваленчая барацьба насельніцтва Заходняй Беларусі.
- •§ 3. Праблема адзінага рабочага і антыфашысцкага народнага фронту ў
- •Глава 1. Перадваенны крызіс і пачатак другой сусветнай
- •Глава 2. Нападзенне фашысцкай германіі на ссср.
- •Глава 3. Акупацыйны рэжым на тэрыторыі беларусі.
- •Глава 4. Барацьба беларускага народа супраць нямецка-
- •Глава 5. Дзейнасць ваенных фарміраванняў арміі
- •Глава 6. Вызваленне беларусі. Заканчэнне вайны
- •Глава 7. Уклад беларускага народа ў вялікую перамогу
- •Глава 1. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларусі
- •§ 1. Аднаўленне народнай гаспадаркі рэспублікі пасля Вялікай Айчыннай
- •§ 2. Сацыяльна-эканамічнае развіццё бсср у 50-я – першай палове
- •Глава 2. Грамадска-палітычнае і духоўнае жыццё.
- •§ 1. Асноўныя рысы грамадска-палітычнага развіцця Беларусі
- •§ 2. Адукацыя і навука
- •§ 3. Літаратура і мастацтва
- •Глава 3. Беларусь на міжнароднай арэне
- •§ 1. Удзел бсср у барацьбе міжнароднага супольніцтва за вырашэнне
- •§ 2. Развіццё гандлёва-эканамічных адносін бсср з замежнымі краінамі
- •§ 3. Культурныя, навуковыя, спартыўныя і турысцкія сувязі бсср
- •§ 1. Палітыка перабудовы, яе змест і шляхі ажыццяўлення: розныя
- •26 Красавіка 1986 г. На Чарнобыльскай аэс, што на мяжы Беларусі і
- •§ 2. Дзяржаўны пераварот у Маскве ў жніўні 1991
- •§ 3. Грамадска-палітычнае жыццё Рэспублікі Беларусь на мяжы XX –
- •XXI стст.
- •15 Сакавіка 1994
- •24 Лістапада 1996 г. Адбыўся ініцыіраваны Прэзідэнтам Рэспублікі
- •18 Мая 2001 г. У Мінску адбыўся другі Усебеларускі народны сход. На ім з
- •§ 4. Канфесійная палітыка. Адраджэнне царкоўнага жыцця
- •§ 5. Рэспубліка Беларусь на шляху рыначных рэформ. Асаблівасці
- •§ 6. Культура Беларусі на сучасным этапе
- •§ 7. Рэспубліка Беларусь у міжнародным супольніцтве на мяжы XX –
- •XXI стст.
- •2 Красавіка 1996 г. Быў падпісаны Дагавор аб Супольнасці суверэнных
- •8 Снежня 1999 г. У Маскве быў падпісаны Дагавор аб стварэнні Саюзнай
- •1964 Г. Першым з беларускіх спартсменаў, які атрымаў бронзавы медаль на
- •XV зімовых Алімпійскіх гульнях у 1988
§ 5. Рэспубліка Беларусь на шляху рыначных рэформ. Асаблівасці
беларускай мадэлі сацыяльна-эканамічнага развіцця
Сутнасць рынку. Навуковай тэорыі рынку, адзінага агульнапрынятага яго
вызначэння ў літаратуры не існуе. Разглядаюцца найпрасцейшыя з’явы
рыначнай эканомікі: роўнасць попыту і прапановы, залішняга попыту і
недастатковай прапановы і г. д. Мала хто разумее, што нецывілізаваны, грабежніцкі, гангстэрска-мафіёзны рынак – гэта хаос і выпадковасць, вялікі
базар, дзе ўсё прадаецца і купляецца (у гэтым сэнсе рынак заўсёды існаваў).
Іншая справа – цывілізаваны, рэгуляваны дзяржавай, сацыяльна арыентаваны
рынак. Каб такі рынак усталяваць, дзяржава і манаполіі павінны быць багатымі, мець вялікія таварныя запасы і грошы, што бывае рэдка. Не выпадкова, што
найбольш пацярпеўшыя ў Другой сусветнай вайне краіны Заходняй Еўропы і
Японія для аднаўлення сваіх эканомік ажыццяўлялі цэнтралізаваныя праграмы і
толькі пасля дасягнення раўнавагі попыту і прапановы пераходзілі да ўвядзення
рыначных механізмаў.
Рынак павінен быць рэгулятарам і стымулятарам вытворчасці і
спажывання, сродкам дасягнення грамадскіх мэт – умацавання магутнасці
Айчыны, павышэння ўзроўню жыцця народа. Ёсць іншая, палітыка-эканамічная
матывацыя: рынак – сродак капіталізацыі эканомікі, стварэння буржуазіі, аднаўлення капіталізму ў краіне. Першы падыход да рынку можна лічыць
агульнацывілізаваным, другі – класавым. Яны з’яўляюцца сродкам для
сапраўднага разумення і прызнання рыначнай эканомікі, тут праходзіць
водападзел
паміж
яе
прыхільнікамі
і
праціўнікамі.
Супраць
агульнацывілізаванага разумення рынку ніхто не выступае, барацьба ідзе вакол
капіталізацыі эканомікі і грамадства ў цэлым.
Рынак
узнікае
як
вынік
высокай
цывілізаванасці,
культуры,
прадукцыйнасці працы, а не як іх перадумова. Вось чаму краінам Захаду
спатрэбіліся стагоддзі, каб сфарміраваць сістэму больш ці менш цывілізаваных
рыначных адносін на капіталістычнай аснове, вырасціць сучаснага
прадпрымальніка, забяспечыць сацыяльную стабільнасць. Рыначная эканоміка
функцыяніруе амаль ва ўсіх краінах, але штогод ад голаду ці звязаных з ім
прычын у свеце памірае каля 20 млн. чалавек, а не менш 435 млн. чалавек на
Зямлі пакутуюць ад розных стадый і форм голаду. Значыць, сама па сабе
рыначная эканоміка не забяспечвае высокі ўзровень жыцця людзей.
Настаў час сказаць праўду і развеяць створаныя ў гады перабудовы міфы
аб тым, быццам рынак па сваёй прыродзе з’яўляецца гуманным, садзейнічае
росквіту эканомікі, забяспечвае людзям багацце і шчасце. Жыццё паказвае, што
рынак як атрыбут ліберальна-буржуазнай мадэлі развіцця грамадства
з’яўляецца агрэсіўным і амаральным па сваёй сутнасці. Яго галоўная задача –
атрыманне прыбытку любымі сродкамі і перш-наперш шляхам зману, гвалту і
грабяжу. Справа ў тым, што прыбытак ўзнікае тады, калі адзін з канкурэнтаў
ведае аб становішчы на рынку больш за другога. Калі ж гэтае становішча
вядомы аднолькава ўсім, рыначная эканоміка перастае функцыянаваць, бо няма
адкуль узяцца прыбытку. “Не абманеш – не прадасі выгадна, з прыбыткам”, –
такі, на жаль, амаральны лозунг рынка. Мараль і рынак – паняцці не заўсёды
сумяшчальныя. А грамадства, якое адмаўляе маральныя каштоўнасці, будучыні
не мае.
Велічыня прыбытку ў многім залежыць ад магутнасці дзяржавы і яе месца
ў сусветнай рыначнай сістэме. Напрыклад, расійскі капітал (на прыбытак яму
ідзе столькі працэнтаў валавога ўнутранага прадукта, колькі на ўсю
нацыянальную зарплату) “здымае” прыбытак толькі са свайго насельніцтва
(жадае “здымаць” у перспектыве з насельніцтва дзяржаў СНД). Амерыканскі ж
капітал “шчыпле” прыбытак з усіх краін і народаў свету, у тым ліку і з народаў
постсацыялістычных краін. А тых, хто не жадае, каб іх “шчыпалі”, ЗША
аб’яўляюць дзяржавамі-ізгоямі і прымяняюць супраць іх розныя санкцыі, у тым
ліку і ваенныя (Югаславія, Ірак, Лівія, КНДР і інш.).
Сучасны рыначны капіталізм, львіную долю выгад якога спажываюць
ЗША, не ў стане аднолькава задаволіць патрэбы ўсіх яго ўдзельнікаў. Рынак як
усеахватная сістэма функцыянавання нацыянальных эканомік і сусветнай
гаспадаркі вычэрпвае свае магчымасці. Праблематычным становіцца таксама
ўпраўленне гаспадарчымі сувязямі. У такой сітуацыі моцная і разумная апора
на дзяржаву ўяўляецца безальтэрнатыўнай.
Рыначныя рэформы ў Рэспубліцы Беларусь у 1992 – 1994 гг.
З канчатковым знішчэннем СССР і стварэннем суверэнных дзяржаў рыначныя
рэформы ўступілі ў новую фазу. Яны пачалі праводзіцца па заходніх рэцэптах, у першую чаргу па рэцэптах “шокавай тэрапіі” Міжнароднага валютнага фонду
(МВФ) для слабаразвітых краін. Іх праводзілі не вельмі аўтарытэтныя і
прафесійныя людзі, каго ў народзе называлі малодшымі навуковымі
супрацоўнікамі і загадчыкамі лабараторый. Унукі і праўнукі бальшавіцкіх
камісараў часоў грамадзянскай вайны прадэманстравалі вывернуты знутры
бальшавізм. Тое, на што Захаду спатрэбіліся стагоддзі, яны зрабілі спробу
ўвесці зараз жа ці цераз 500 дзён. Асаблівасці савецкай мадэрнізацыі яны
цалкам праігнаравалі. Таму разбуральны характар іх рэформ быў непазбежным.
Але ж Беларусь, як і Расія і Украіна, не слабаразвітая, а індустрыяльная
дзяржава з многагаліновай прамысловасцю і магутным навукова-тэхнічным
патэнцыялам. Мадэль МВФ, дзе вынікам лібералізацыі цэн з’яўляецца этап
банкруцтваў і беспрацоўя, прыемлема для слабаразвітых краін, у якіх рабочыя
складаюць 5 – 10 % насельніцтва. Пры такіх маштабах нават масавыя
банкруцтвы прадпрыемстваў грамадства ў цэлым не кранаюць. А калі
дзяржаўны сектар складае пераважную большасць эканомікі, а рабочыя – 70 %
працоўных?
Больш таго, знешнія паступленні (пазыкі, крэдыты) у некалькі мільёнаў
долараў аказвалі моцнае стымулюючае ўздзеянне на эканоміку малых краін.
Маштабы ж краін СНД такія, што, каб уздзейнічаць на ход спраў у эканоміцы, патрэбны дзесяткі, а для Расіі – сотні мільярдаў долараў, што не пад сілу
ніякаму міжнароднаму банку. Таму надзеі на дапамогу Захаду не мелі пад сабой
ніякай асновы. Гэтых абставін не ўлічвалі прыхільнікі “шокавай тэрапіі”.
Правядзенне рэформ у 1992 – 1994 гг. дазволіла стварыць у Беларусі
неабходны мінімум асноўных рыначных інстытутаў, нарматыўна-прававых
дакументаў, пераўтварыць сістэму дзяржаўнага кіраўніцтва эканомікай у новую
сістэму, якая ў пэўнай ступені абапіраецца на рыначныя рэгулятары. Разам з
тым беларускі рынак цярпеў значна большыя страты, чым меў здабыткаў: разбурэнне раней існаваўшых вытворча-эканамічных сувязей і “абвальны” спад
вытворчасці на 50 % і больш у параўнанні з канцом 80-х гадоў, што пагражала
дзяржаве стратай сваёй незалежнасці і пераўтварэннем у калонію; раскручванне
інфляцыйнай спіралі і катастрафічнае падзенне курсу беларускіх грошай, крытычнае становішча з забеспячэннем гаспадаркі энергарэсурсамі; галапіруючы рост цэн (іх лібералізацыя не прывяла да ўстанаўлення
раўнавагавых цэн, што з’яўляецца асаблівасцю рынку, заснаванага на механізме
свабоднай канкурэнцыі); рэзкае падзенне жыццёвага ўзроўню большасці
насельніцтва, рост беспрацоўя, нарастанне іншых сацыяльных праблем.
Мадэль рыначных рэформ метадам “шокавай тэрапіі”, пабудаваная па
рэкамендацыях Міжнароднага валютнага фонду, пацярпела правал летам
1994 г. у час выбараў першага прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Мандат на
правядзенне новага варыянта рэформ атрымаў першы прэзідэнт Рэспублікі
Беларусь А. Лукашэнка.
Для пераадолення крызісных з’яў і недахопаў, а таксама для вызначэння
перспектыўных задач у правядзенні рыначных рэформ былі распрацаваны
“Асноўныя напрамкі сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на
1996 – 2000 гады”. 20 кастрычніка 1996 г. удзельнікі Усебеларускага народнага
сходу адобрылі гэты дакумент.
Асаблівасці беларускай мадэлі сацыяльна-эканамічнага развіцця ў
1994 – 2005 гг. Па-першае, у цэнтры беларускай мадэлі сацыяльна-
эканамічнага развіцця знаходзіцца Чалавек з яго інтарэсамі, памкненнямі, жаданнем жыць у свабоднай, дэмакратычнай і квітнеючай краіне. Усё ў імя
чалавека і для дабрабыту чалавека – такі глыбінны сэнс беларускай мадэлі
сацыяльна-эканамічнага развіцця, унутранай і знешняй палітыкі Рэспублікі
Беларусь. Дзяржава для народа клапоціцца і будзе клапаціцца аб росце
заработнай платы, пенсій, стыпендый і іншых выплат насельніцтву, аб
паляпшэнні жыллёвых умоў, умоў працы і адпачынку, каб чалавек адчуваў сябе
камфортна, ганарыўся тым, што ён жыве і працуе ў краіне, імя якой Рэспубліка
Беларусь.
Па-другое, новае кіраўніцтва дзяржавы адмовілася ад ліберальнай мадэлі
рынку і ўзяло на ўзбраенне сацыяльна арыентаваную мадэль рыначнай
эканомікі. Выкарыстоўваючы яе, дзяржава праводзіць моцную і эфектыўную
эканамічную і сацыяльную палітыку, абараняе інтарэсы ўсіх класаў і пластоў
насельніцтва, у тым ліку і тых, хто па розных прычынах зарабляе мала, ці зусім
нічога не зарабляе (састарэлыя, інваліды, шматдзетныя сем’і, студэнты,
навучэнцы і г. д.). Гэта выключае сацыяльныя катаклізмы і забяспечвае
сацыяльную стабільнасць у грамадстве.
Па-трэцяе, улічваючы вопыт краін з развітай рыначнай інфраструктурай, Рэспубліка Беларусь стала на шлях дзяржаўнага рэгулявання эканомікі.
Правядзенне дзяржаўнай патэрналісцкай палітыкі забяспечвае павышэнне
эфектыўнасці эканомікі, абарону інтарэсаў айчынных таваравытворцаў, недапушчэнне “праядання” крэдытаў, узмацнення інфляцыі, развіцця
крымінальных і ценявых структур.
Па-чацвёртае, прыпынена дзікая “прыхватызацыя”, раскраданне кучкай
дзялкоў агульнанароднага багацця і стварэнне буйных прыватных капіталаў, большасць з якіх маюць крымінальную прыроду. Прыватызацыя праводзіцца
пры ўдзеле і пад кантролем дзяржавы, у інтарэсах умацавання яе магутнасці і
павышэння дабрабыту народа.
Па-пятае, народ і дзяржава адмовіліся ад куплі-продажу зямель
сельскагаспадарчага прызначэння, ад дэмантажу буйной калгасна-саўгаснай
вытворчасці і замены яе сялянскай (фермерскай) гаспадаркай. Калгас, саўгас, сялянская (фермерская) гаспадарка маюць роўныя правы і магчымасці
існавання, калі яны эфектыўна гаспадараць на зямлі.
Па-шостае,
Рэспубліка
Беларусь
адкрыта
для
эканамічнага
супрацоўніцтва з усімі краінамі свету. Яна прыцягвае ў народную гаспадарку
капіталы айчынных і замежных інвестараў. Але трэба памятаць, што ў
эканоміцы дарэвалюцыйнай Расіі, у тым ліку і Беларусі, уладарыў замежны
капітал. Буйнейшыя прадпрыемствы знаходзіліся ў прыватнай уласнасці ці
ў арэндзе ў замежных капіталістаў. А між тым краіна і яе народ былі надзвычай
беднымі. Таму сёння, маючы велізарны вытворча-эканамічны, навукова-
тэхнічны і інтэлектуальны патэнцыял, стаўка робіцца на ўласныя сілы і сродкі, прыцягваюцца іншаземныя інвестыцыі ў тым выпадку, калі яны даюць нам
эканамічную выгаду і адпавядаюць нацыянальным інтарэсам.
Буржуазная прапаганда, стараючыся прынізіць беларускую мадэль
сацыяльна-эканамічнага развіцця, мусіруе ранейшы тэзіс аб больш нізкім
узроўні жыцця ў нашай краіне ў параўнанні з краінамі Захаду. Пры гэтым не
ўлічваецца ўзаемадзеянне розных умоў і прычын, якія аказваюць уздзеянне на
ўзровень жыцця людзей. Напрыклад, у 1988 г. у СССР выпускалася ў 2 разы
больш цэменту, але ў 8 разоў менш кардона і фанеры, чым у ЗША. У ЗША на
душу насельніцтва прыходзілася 49 м2 жылля, а ў Савецкім Саюзе – толькі
15 м2. Але 3/4 насельніцтва ЗША жылі ў танных, немарозастойкіх жылых
дамах з драўляных планак, фанеры і кардона. Паўночная граніца Злучаных
Штатаў Амерыкі праходзіць на шыраце г. Валгаграда і там кардонна-фанерныя
домікі прыгодныя для жылля, а ў Савецкім Саюзе з-за халадоў патрабаваліся
капітальныя збудаванні з цэглы і цэменту ці з дабротных лесаматэрыялаў.
Розныя кліматычныя ўмовы і для гаспадарання на зямлі. Напрыклад, у Заходняй Еўропе кратнасць перыяду для пасеву і ўборкі ўраджаю складае 8 –
9 месяцаў, а ў былым Савецкім Саюзе – 4 – 6 месяцаў. Ападкі (ліўні) ў нас
звычайна выпадаць у другой палове лета, у перыяд уборкі ўраджаю, а засуха, адсутнасць ападкаў звычайна назіраюцца вясной і раннім летам. У Заходняй
Еўропе дажджы выпадаюць раўнамерна. У Канадзе, напрыклад, большасць
насельніцтва жыве ў паўднёвых раёнах, на шыраце Крыма, а на шыраце Курска
і Варонежа ў гэтай краіне амаль няма сельскай гаспадаркі. Краіны Скандынавіі
абмываюцца цёплым цячэннем Гольфстрым, зіма ў Паўднёвай Скандынавіі
больш кароткая і цёплая, чым у размешчаным на 1 800 км на поўдзень
Кубанскім стэпе.
Галоўным вынікам сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь у
1994 – 2006 гг. з’яўлялася тое, што ў краіне была створана і дзейнічала
аптымальная сацыяльна-эканамічная сістэма, заснаваная на паступовым, эвалюцыйным
шляху
эканамічных
пераўтварэнняў,
без
абвальнай
прыватызацыі і “шокавай тэрапіі”. Краіна захавала і прымножыла багацце, створанае працай усяго народа, не прадала за бясцэнак зямлю, заводы і
фабрыкі, не залезла ў доўг да замежных крэдытораў. Забяспечаны высокія
тэмпы эканамічнага росту: прырост валавога ўнутранага прадукта ў Рэспубліцы
Беларусь штогод складаў у 2001 – 2005 гг. 7,5
% супраць 3,5
%
сярэднесусветнага. Захаваны і паглыблены сацыяльныя гарантыі для людзей –
жыллё, пенсіі, бясплатныя за кошт бюджэту адукацыя і лячэнне. Сёння
Рэспубліка Беларусь – стабільная, паспяховая, цывілізаваная краіна з моцнай
эканомікай, развітымі навукай і культурай, адной з лепшых у свеце сістэмай
адукацыі. Моцная дзяржаўная ўлада, моцная сацыяльная палітыка і апора на
народ – сакрэт поспехаў Рэспублікі Беларусь.